1 lipca jest nieoficjalnym Dniem Architektury na świecie. W związku z tym postanowiłem przygotować krótki guide na temat współczesnych nurtów w architekturze. Nie raz zastanawiałem się czy budynki, które mnie otaczają, wpisują się w jakieś określone zasady estetyczne, czy podporządkowane są jakimś normom ustanowionym i znanym wyłącznie architektom. O ile bardziej mnie interesuje to co wewnątrz, tak podczas zagłębiania się w temat architektury budynków, zaintrygowały mnie różne punkty widzenia i spojrzenie na materiały, formy i funkcjonalność. To skłoniło mnie do przygotowania niniejszej mini galerii prezentującej różne style architektoniczne ze współczesnej historii.
Style architektury współczesnej – przewodnik
Ze stylami architektonicznymi wielu z nas spotyka się na lekcjach historii, kiedy z uporem nauczyciele wpajają nam wiedzę z zakresu architektury starożytnej, średniowiecznej (styl gotycki, romański) i nowożytnej (barok, renesans, klasycyzm). Niestety, o współczesnych nurtach w architekturze mówi się już niewiele – a szkoda, bo są to z jednej strony bardzo dynamicznie rozwijające i zmieniające się style, z drugiej zaś bogate i często podszyte wielowątkowością, dotykające różnych dziedzin (także tych wykraczających poza środowisko architektoniczne). To powoduje, że budynki przestają być postrzegane jako zwyczajny obiekt, a stają się ważnym elementem kultury i całego ekosystemu społecznego. Wśród wszystkich nurtów w historii nowoczesnego wzornictwa budowlanego wybrałem te najważniejsze i… kilka ciekawostek. Będziecie zaskoczeni, jak wiele budowli wybudowanych w danym stylu was otacza.
MODERNIZM
Rozwijał się w latach 1918-1975 i był główną osią w świecie architektury, która odcisnęła piętno na urbanistyce na całym świecie. Główne założenia modernizmu to nacisk na funkcjonalność. Naczelnym hasłem modernizmu były słowa Sullivana „forms follows function” (ang. forma wynika z funkcji). Budynek traktowany był jako dzieło abstrakcyjne, a wszelkiego rodzaju ornamentyka odrzucana, ze względu na brak funkcjonalnego uzasadnienia.
Najważniejsze nazwiska modernizmu: Max Berg, Gordon Bunshaft, Walter Gropius, Ludwig Mies van der Roche, Hans Scharoun, Frank Lloyd Wright, Helena i Szymon Syrkusowie.
Ministerstwo Komunikacji w Warszawie
Budynek projektu L. Mies van der Rohe (od jego imienia ustanowiono nagrodę Miesa – jedną na najbardziej prestiżowych wyróżnień w dziedzinie architektury).
Dworzec Warszawa Centralna projektu Arseniusza Romanowicza
Budynek Bauhausu w Dessau-Roßlau – projekt W. Gropius
Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku – projekt F. Lloyd Wright
Opera w Sydney – projekt J. Utzon
POSTMODERNIZM
Postmodernizm zaczął się mniej więcej w drugiej połowie lat. 60 XX w. i stał się odpowiedzią na dominujące przez dziesięciolecia wpływy modernizmu. Charakteryzuje się złożonością i naciskiem na komponowanie, cechuje go pluralizm. Architektura poddaje się tu wpływowi osobistych upodobań i subiektywności.
Ważne nazwiska: John Hejduk, Rem Koolhaas i OMA, Hans Kollhof, Richard Meier, Marek Budzyński, JEMS Architekci.
Casinò di Campione in Campione d’Italia – projekt Mario Botta
Budynek usługowy w Ostrowie Wielkopolskim
BRE w Bydgoszczy – projekt A. Bulanda, W. Mucha
Wieżowiec Jin Mao w Szanghaju – projekt Skidmore, Owings and Merrill oraz Petronas Towers in Kuala Lumpur, Malaysia – projekt César Pelli.
Muzeum Sztuki Współczesnej w San Francisco – projekt M. Botta
Architektura konstruktywizmu zawiera się w formule stylu modernistycznego i rozwijała się głównie w latach 20. i 30. XX wieku. Podkreślano w nim, jak sama nazwa wskazuje, cechy konstrukcyjne obiektu – jego logiczne zastosowanie oraz uwypuklenie struktur konstrukcyjnych. Konstruktywizm miał na celu pogodzić interesy inżynierów budowlanych z klasyczną architekturą.
Ważne nazwiska: Iwan Leonidow, El Lissitzky, Hannes Meyerr, Max Berg, Buckmister Fuller, Pier Luigi Nervi, grupa Praesens.
Hala widowiskowo-sportowa Arena w Poznaniu – projekt J. Turzeniecki
MPS Building, Moscow – projekt Ivan Fomin
Szpital Bezručova – projekt Alois Balán & Jiří Grossmann
Nurt, którego początki sięgają późnych lat 80. XX wieku, uważany jest za kontynuację architektury postmodernistycznej. Odznacza się fragmentacją, manipulacją form i brył – dążą do zaburzenia konwencjonalnych rozwiązań. Charakteryzuje się nieprzewidywalnością i często sprawia wrażenie „kontrolowanego chaosu”.
Ważne nazwiska: Bernard Tschumi, Peter Eisenman, Frank Gehry, Zaha Hadid, Daniel Liebeskind.
Vitra Design Museum – projekt Frank Gehry
Imperial War Museum North w Manchesterze – proj. Daniel Libenskind
Sala koncertowa Walt Disney projekt Frank Gehry
UFA-Palast w Dreźnie – projekt Coop Himmelb(l)au
Tańczący Dom w Pradze – projekt Vlado Milunić i Frank Gehry
Seattle Central Library – projekt Rem Koolhaas i OMA
METABOLIZM
A teraz czas na trochę egzotyki. Stworzony od nazwy japońskiej grupy projektowej Metabolism styl architektoniczny, który opiera się na utopijnej wizji społeczeństwa. Metabolizm prężnie rozwijał się od 1959 roku, aż do pamiętnej wystawy Expo w Osace w 1970. Struktury w tym stylu przypominały nawiązania do natury (formy fraktalne lub budynki przypominające drzewo). Wielu obserwatorów opisuje ten styl jako nawiązujący do motywów filmów science-fiction.
Ważne nazwiska: Takashi Asade, Kisho Kurokawa, Kiyonori Kikutake, Sachio Otaka, Noboru Kawazoe.
Ambasada Kuwejtu w Japonii
Nakagin Capsule Tower
Shizuoka Press and Broadcasting Tower
BRUTALIZM
Kolejny odłam późnego modernizmu, który postał pod koniec lat 40. XX wieku. W brutalizmie najważniejsza jest przestrzeń, konstrukcja a przede wszystkim uwypuklenie materiału, z którego budynek został wykonany. Znajdziemy tutaj nieotynkowane mury, cegłę i masywne kamienne bloki. Duży wpływ na ten nurt miał minimalizm reprezentowany przez Miesa van der Roche. Styl ten przyjął się szczególnie w Polsce, w okresie powojennym, gdy w tym stylu powstało wiele ważnych budowli na urbanistycznej mapie Warszawy i wielu innych miast w Polsce.
Edgar Hoover Building, Waszyngton
Buffalo City Court Building
Budynek Boston City Hall
Baptist Medical Pavilion na Florydzie
Królewski Teatr Narodowy w Londynie
Weldon Library University we wschodnim Ontario
Rozwój tego nurtu datuje się na rok 1965 i jest pochodną głównego stylu nazywanego postmodernizmem. Skupia się przede wszystkim na intensyfikacji eksploatacji najnowszych technologii, które zawierają się zarówno w jego wyposażeniu wewnątrz, jak i technice „obsługującej” budowlę na zewnątrz (baterie słoneczne, mechanizmy napędowe). Urządzenia stają się nie tylko funkcjonalnym elementem, ale także stanowią estetyczny walor wkomponowany w ogólną koncepcję budynku.
Ważne nazwiska: Norman Foster, Nicholas Grimshaw, Michael Hopkins, Renzo Piano, Richard Rogers.
Hearst Tower – projetk Norman Foster
Mode Gakuen Cocoon Tower
Teatr Narodowy w Pekinie
Architektura High Tech – Allianz Arena
BLOB
Na koniec pozostawiłem perełkę i jeden z dwóch (obok dekonstruktywizmu) moich ulubionych stylów architektonicznych – blob. Nurt ten jest stosunkowo młody (początki pod koniec lat 90. XX wieku) i odznacza się niezwykłą plastycznością i fantazją w projektowaniu budowli. Projekty przywołują na myśl skojarzenia do płynnych kształtów, które możemy spotkać w naturze, są nacechowane abstrakcją, nieszablonowymi rozwiązaniami. Często przypominają po prostu to, co oznacza słowo blob w języku ankielskim – kroplę, kleks rozlewający się wolno po powierzchni.
Ważne nazwiska: Frank Gehry, NOX, Foreign Office Architects
Złote Tarasy w Warszawie – projekt The Jerde Partnership
Ericsson Globe – projekt Svante Berg&Lars Vretblad
The Montreal Biosphère – projekt Buckminster Fuller
